Dag van Europa

Op de Dag van Europa staat Europa stil bij haar identiteit. Door secularisatie
en de opkomende Islam staat de christelijke identiteit zwaar onder druk en is er
bij Europese christenen een groot gebrek aan visie voor ons eigen continent.
Juist in deze crisis is er hoop op een christelijke toekomst van Europa.

door Diederick Eikelboom

9 mei was de Dag van Europa. Weinig Europeanen weten dat op 9 mei 1950 in Frankrijk de aanzet
werd gegeven tot de Europese Unie op een moment dat Europa vreesde voor een Derde Wereldoorlog.
Op die dag gaf de Franse minister Robert Schuman in een ambitieuze verklaring aan dat er een
supranationale Europese organisatie moest worden opgericht, die later zou uitgroeien tot de Europese
Unie. Onder druk zijn krachtige hervormers in staat tot stevige veranderingen. In een poging van
Europese overheden om Europa identiteit te geven worden ter gelegenheid van de Europadag overal in
Europa evenementen georganiseerd, die Europa dichter bij zijn burgers en de Europese volkeren
dichter bij elkaar moeten brengen. Maar de Dag van Europa is nog lang geen fenomeen als
Koninginnedag, waar in uitbundig oranje de Nederlandse identiteit in al haar verscheidenheid wordt
gevierd. Toch is er een opmerkelijke link met de nationale Koninginnedag en de Dag voor Europa. Op
Koninginnedag had het Nederlands Dagblad een speciale pagina over koningin Beatrix die er een
frappant duidelijke Europese visie op na houdt. Dit in tegenstelling tot de -bleek uit deze zelfde ND-
oranjegezinde bible belt van orthodoxe christenen. Onder orthodoxe christenen is nauwelijks sprake
van visie op Europa, maar eerder een doemgedachte over ons continent dat eens zo christelijk was.

Doemgedachten
Deze doemgedachten onder christenen is begrijpelijk en niet onterecht. In tegenstelling tot de
geografische kaders die voor alle continenten in de wereld karakteristiek zijn, zijn het voor Europa
geen geografische kaders, maar religie en cultuur die bepalend zijn voor de identiteit van Europa.
Juist over deze religie en cultuur is Europa in grote verwarring. Kenmerkend voor Europa zijn de
kerken in elk centrum van een stad of dorp. In de beste gevallen zijn deze monumentale kerken
omgebouwd tot spirituele stiltecentra als ze al niet verkocht zijn aan de Endemols en equivalenten die
ze exploiteren voor uiteenlopende festiviteiten. Het belangrijkste geloof wat sinds de Verlichting voor
een meerderheid van Europeanen is overgebleven is een schraal geloof in secularisme. Vrijheid,
gelijkheid en broederschap worden symbolisch weergegeven door de cirkel van gelijke sterren in de
vlag van de Europese Unie. Maar de cirkel is gegroepeerd rondom niets, een leeg hart wat roept om
weer opgevuld te worden.

Autogenocide
Het opnieuw opvullen van het spirituele vacuüm vindt vaak plaats door een vaag mengsel van allerlei
moderne vormen van prehistorische paganistische godsdiensten, zoals New Age, Wicca, Sjamanisme
en Boeddhisme. Een deel van het doemdenken van Europese christenen komt voort uit de angst dat
vooral de opkomende Islam in Europa het spirituele vacuüm van Europa zal vullen. Nu al maakt de
Islam circa 10% van de Franse bevolking uit, dat zal binnen een tiental jaren in heel Europa het
geval zijn. Daarmee worden Moslims een niet meer weg te denken Europese bevolkingsgroep. Deze
Euroislam zal gedeeltelijk seculariseren, zoals bijna alles seculariseert in Europa. Een recent
voorbeeld van mondige, geseculariseerde Moslims was zichtbaar in de reactie die volgde op de stevige
uitlatingen van Haagse Imam Jneid Fawaz, in de uitzending van Pauw en Witteman van 24 april.
De opkomst van de Islam zal gestaag stijgen door de natuurlijke geboortegroei. Tegelijk hebben
'autochtone Europeanen' te maken met sterke vergrijzing en een laag geboortecijfer. Sommige
bezorgde Europeanen spreken zelfs van een slow-motion autogenocide. Misschien is het ook niet
vreemd om te veronderstellen dat het Europese christendom vrijwel zal verdwijnen, zoals eens in de
vroege middeleeuwen een bloeiend christendom is verdwenen ten koste van de Islam in landen als
Egypte, Syrië en Irak.

Krachtige hervormers
Net als in de Koude Oorlog is Europa opnieuw het theater waar de rivaliteit tussen Christenen, Islam
en Secularisme wordt uitgevochten. Een gevolg van de crisis onder christenen en de snel opkomende
Islam in Europa is dat de christenen eens goed wakker zullen worden. De oude Europeanen zullen
dan doorgaan met hun ver gaande secularisatie, maar tegelijk zal de opkomst van de Islam de
Europeanen inspireren en hun christelijke wortels en herkomst doen heroverwegen. Het opnieuw
ontdekken van de betekenis van christelijke wortels zie je overal in verschillende Europese landen
gebeuren.
Uit de puinhopen voor de Europese kerk, na de Verlichting en de Franse Revolutie, ontstond een
krachtige nieuwe zendingsbeweging in de negentiende eeuw waar vanuit Europa over alle
werelddelen het Evangelie werd gebracht.
De historische datum van 9 mei, de Dag van Europa, staan we stil bij een Europa dat onder druk van
een Derde Wereldoorlog, met een sterke visie voor vrijheid in Europa, voortvarend heeft gewerkt aan de
opbouw van de Europese Unie. Niets drijft geïnspireerde hervormers krachtiger dan het signaleren dat
het geloof in Europa failliet lijkt te zijn. Zo kan de uit de huidige sterk heersende doemgedachte onder
Europese Christenen over de afbraak van het Europese christendom een beweging ontstaan voor een
vernieuwde en creatieve kerk in Europa. Dood en opstanding zijn niet alleen maar doctrines van de
kerk, het is het vorm waarlangs de christelijk geloof zich vaker vernieuwend heeft ontwikkelt.